आजकाल बरेच नवीन (आणि जुने) गायक, संगीतकार आपल्याला आवडणारं, करावसं वाटणारं संगीत रसिकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी स्वत:चा अल्बम काढण्याचा पर्याय चोखंदळतात. पण या क्षेत्रातल्या अर्थकारणाचं व्यवस्थित ज्ञान नसल्याने उत्तम संगीताची निर्मीती करूनही त्यांच्या वाटेला नैराश्य येतं! मानबिंदूतर्फे मराठी संगीताचं मार्केटींग करताना निर्मीती, मार्केटींग आणि वितरण या सगळ्या प्रक्रियेत ब-याचशा उणीवा जाणवल्या. त्या दूर करता आल्या, तर परिस्थीती बरीचशी सुधारू शकेल असं वाटलं! तेच मुद्दे येथे मांडले आहेत.
नवीन मराठी अल्बम्समध्ये सहसा ८-१० गाणी असतात. प्रत्येक गाण्याचा निर्मीती खर्च (गायकांचं/अरेंजरचं/संगीतकाराचं मानधन,स्टुडिओचं भाडं हे धरून) साधारणत: प्रत्येक गाण्यामागे २५,००० ते ३५,००० येतो. त्यामुळे २ ते ३ लाख इथेच खर्च होतात. "ढोबळमानाने" प्रत्येक अल्बममधली २,३ किंवा फार तर ४ गाणीचं छानं असतात (लोकांना आवडतात) आणि बाकीची तितकी चांगली होत नाहीत.चाल बांधताना संगीतकाराला स्वत:लाही एक गाणं दुस-यापेक्षा उजवं झाल्याचं जाणवत असतच! बरं यातही जवळपास संपूर्णपणे किबोर्ड प्रोग्रॅमिंग वापरल्याने ती गाणी कानाला तितकासा आनंद देत नाहीत(कृत्रिम वाटतात). माझ्यामते ८ ते १० गाण्यांचा अल्बम करण्याऐवजी सर्वोत्तम शब्द,चाली असलेल्या ५-६ गाण्यांचाच अल्बम करावा. राहिलेले ३-४ गाण्यांपैकी काही बजेट अकाऊस्टीक, लाईव्ह संगीतासाठी, मार्केटींगसाठी वापरावं! जेणेकरून Quantity काम होण्यापेक्षा Quality काम होईल आणि ते जास्त लोकांपर्यंत पोहोचेल.
गाण्यांचा शब्दांवर मेहनत घ्यावी, कारण लोकं जेंव्हा गाणं गुणगुणतात तेंव्हा शब्दच त्यांच्या ओठावर असतात (आणि संगीत डोक्यात वाजत असतं.). शब्द जितके, प्रभावी तितकं गाणं लोकप्रिय होण्याची शक्यता जास्त! मन उधाण वा-याचे हे उत्तम उदाहरण आहे!
गाणी अनेक गायकांकडून गाऊन घेण्यापेक्षा, एका किंवा दोन चांगल्या पण व्हर्सटाईल गायकांकडून बरीचशी गाऊन घ्यावीत. जेणेकरून गायक/गायिकेला आपली व्हर्सटॅलिटी दाखवण्याची मुभा मिळते आणि बल्क कॉंट्रॅक्ट दिल्याने गायक प्रत्येक गाण्यामागे कमी मानधन घेण्याची शक्यता वाढते.
अल्बम तयार झाल्यावर त्याचं लॉंच फ़ंक्शन होतं! नाही म्हणता म्हणता हा ही खर्च ३० ते ४० हजाराच्या घरात जातो (काही निर्मात्यांनी ७० ते ८० हजार अप्रतिम लॉंच फंक्शनसाठी खर्च केल्याचे ऐकिवात आहे!). बर हा खर्च करून आपण प्रेक्षागृहात उपस्थित असलेल्या ३००-४०० लोकांपर्यंतच पोहोचतो. या ऐवजी हेच पैसे PR किंवा वर्तमानपत्रातल्या जाहीरातीसाठी खर्च केले तर निदान ५-६ दिवस काही लाख लोकांपर्यंत पोहोचवणारी जाहीरात करता येते!
आता गाण्यांच्या CDs बाबत बोलू. मानबिंदूतर्फे आम्हाला CD डिस्ट्रीब्युशन सुरू करायचे होते. यासाठी एकंदरीत या व्यवसायाची सध्या काय स्थिती आहे ते जाणून घेण्यासाठी आम्ही (अगदी खासगीतल्या आणि वैयक्तीक ओळखीने) प्रिझम व्हिडीयोच्या संचालकांशी बोलणी केली होती. त्यांच्याच शब्दात सांगायच झालं तर ते म्हणाले, "या धद्याची परिस्थीती अतिशय वाईट आहे! एकेकाळी आम्ही गाडीच्या डिकीत भरून पैसे घरी नेले, पण आज ती स्थिती कंप्लीट बदलली आहे! आजकाल CDs कुणीही दुकानात जाऊन विकत घेत नाही. कॅसेट्स जशा कालबाह्य झाल्या त्याच मार्गावर CDs आहेत. लोकं मोबाईलमध्ये टाकून गाणी ऐकतात किंवा USB वर १००० गाणी टाकून ती कारमध्ये ऐकतात. याव्यतिरीक्त FM आणि TV, इंटरनेटद्वारे त्यांना बरीच गाणी ऐकायला मिळतात. त्यांची ती भूक भागते रे! कोण कशाला दुकानात जाऊन विकत घेईल तुझी नवीन CD? इतरांच जाऊ दे, तू दुकानात जाऊन शेवटीची CD कधी घेतली होतीस आठवतं का?.. घेतली असशील तर ती पण लता, आशाचीच असेल! स्वत:वरून जग ओळखावं रे... आणि सपोज तुला जर CD मुंबईतून नाशिकला किंवा इतर ठिकाणी पाठवायचीच असेल तर ती तुला वैयक्तीकरित्या तरी जाऊन द्यावी लागेल किंवा कुरीयरने पाठवावी लागेल तिकडच्या लोकल डिस्ट्रीब्युटरला, हा खर्च आहेच. तो तिथल्या लोकल दुकानात सप्लाय करणार! त्या दोघांच कमीशन त्यात आहे. पुन्हा तुला जकातकर आणि व्हॅट भरावा लागेल, त्याच्या पावत्या आणि वर्षाच्या शेवटी टॅक्स कॅल्क्युलेशन्स.. (हे सगळ ऑफिशियली करायचं असेल तर! नाहीतर इतर ठिकाणी पर्सनली जाऊन पैसे दाबावे लागतात.) एवढे करून तुझी CD फक्त तिथे पोहोचते. ती विकली जाईल न जाईल सांगता येत नाही. विकल्या गेलेल्या CDचे पैसे कित्येक डिलर्स थकवून ठेवतात.अर्धे देतात आणि अर्धे नंतर देतात सांगून देत नाहीत. न विकल्या गेलेल्या CDs दुकानदार दुकानात जागा नाही म्हणून परत पाठवतात, परत तो कुरीयरचा आणि पुन्हा जकातीचा खर्च तुझ्याच माथी! हे झालं एका डिलरच, महाराष्ट्रातल्या ५० डिलरशी ५० अल्बम्ससाठी डिल करताना तुझी मानसिक आणि आर्थिक अवस्था काय होईल याचा विचार कर! अरे आत्ता कुठला तो आता पिक्चर आला होता.. ’गजर’ की काय... त्याच्या २००० CD गोडाऊन मध्ये पडून आहेत.. सालं कुत्र पण विचारत नाही... ठेवायच्या कुठे आणि करायचं काय हा प्रश्न आहे.. ते बनवण्यामध्ये टाकलेला पैसा सुद्धा वायाच ना? आणि एवढं करून १०० मधला एखादा अल्बम चालतो रे, पण उरलेल्या ९९ चं काय? त्यात पुन्हा तुला काय मिळणार आणि प्रोड्युसरला काय मिळणार? शहाणा असशील तर यात पडू नकोस. मी माझ्या भाच्याची CD नाही रिलीज केली! तू जे मानबिंदूवरून ऑनलाईन CD सेल करतोयस तेच अगदी योग्य आहे. ऑर्डर आली तर CD कुरीयर करून टाकायची, पैसे ऑलरेडी मिळलेले असतात! त्याचं मार्केटींग कर आणि पसारा वाढव, तेच फ़्युचर आहे! ..आणि त्याहीपेक्षा पेड डाऊनलोड ठेवतोयस ते तर सर्वात उत्तम आहे. CD बनवण्याचा खर्च नाही, कुरीयरचा खर्च नाही आणि कुणाच कमीशान आणि Vat पण नाही, बरं लोकांनाही मोबाईलमध्ये टाकायला लगेच गाणी मिळतात म्हणून ते ही खूश! माझ्यामते तेच जास्त चालत असेल.. काय? "
त्यांचं म्हणण योग्यच होतं! मानबिंदूवर होणा-या सेल पैकी ८५% सेल हा डाऊनलोडचा आहे!
तुम्ही कुठल्याही म्युझिक कंपनीकडे गेलात तर तुमच्याच अल्बमच्या १००० CDs त्या तुम्हालाच विकत घ्यायला सांगतात साधारणत: ४० रु दराने. म्हणजे वर ४०,००० हजाराचा नाहक खर्च, पुन्हा त्या विकायच्या पण तुम्हीच! हा अगदी वायफळ खर्च आहे, जो तुम्ही मुळीच करू नये! आमच्या मते फार फार तर १०० ते २०० CDs करून घ्याव्यात. गरज पडल्यास आणखी CDs नंतर तुम्ही घेऊ शकता.
वरील सर्व मार्ग अवलंबल्यास १ ते १.५ लाखापर्यंत निर्मीती खर्च तुमचा अल्बममागे सहज वाचू शकतो! हा खर्च तुम्ही अल्बमचा व्हिडीओ बनवण्यासाठी किंवा त्याच्या पब्लिसीटीसाठी करावा. मानबिंदूतर्फे ऑनलाईन सेलिंग आणि एकंदरीत मार्केटींगसाठी आम्ही खालील पर्याय सुचवतो!
१. मानबिंदूतर्फे आम्ही मराठी संगीताची ऑनलाईन विक्री करतो आणि या विक्रीचा ८०% भाग निर्मात्यांना मिळतो. यामध्ये तुमच्या अल्बमची संपूर्ण माहिती देणारी एक मायक्रोसाईट बनवून दिली जाते आणि ऑनलाईन सेलिंगसाठी १८ बॅंकांचे क्रेडीट कार्डस, २० बॅंकाचं नेटबॅंकिंग, क्रेडीट कार्ड्स आणि मोबाईल बॅंकिंग असे अनेक पर्याय उपलब्ध करून दिले जातात. उदा. गंध हलके हलके, स्पंदन हे अल्बम्स.
२. मराठी संगीताच्या फेसबुकवरील प्रसारासाठी आणि तिथून ऑनलाईन विक्रीसाठी मानबिंदू मराठी संगीत ऍप्लीकेशन बनवले आहे. हे मानबिंदूच्या फॅनपेजव्यतिरीक्त अन्य ७२ फॅनपेजवर उपलब्ध आहे! उदा. स्वप्नील बांदोडकर फॅन्स , अभिजीत राणे फॅन क्लब. (तुम्हालाही तुमच्या फॅनपेजवर हे ऍप्लीकेशन क्षणार्धात सुरू करता येईल! यासाठी ऍप्लीकेशन पेजवर जाऊन डाव्या बाजूस असलेल्या Add to My Page वर क्लिक करावे.)
३. मराठी संगीत अन्य वेबसाईट्स आणि ब्लॉगवर उपलब्ध करून देण्यासाठी आम्ही मानबिंदू म्युझिक शॉपी हा महत्वाकांक्षी उपक्रम सुरू केला आहे. याद्वारे आजमितीस मराठी संगीत १२२ मराठी ब्लॉग्स/वेबसाईटवर विक्रीसाठी उपलब्ध आहे! ( तुम्हालाही तुमच्या ब्लॉगद्वारे/वेबसाईटद्वारे मानबिंदू म्युझिक शॉपीच्या सहाय्याने काही क्षणातच मराठी संगीताचा प्रसार करता येईल आणि सोबत उत्पन्न मिळवता येईल)
४. तुमच्या अल्बममधल्या एका गाण्याचा व्हिडीयो १५ ते २०,००० या अत्यंत कमी किमतीत बनवून देण्याची सोय मानबिंदूतर्फे आम्ही उपलब्ध करून देत आहोत! युट्य़ुब आणि फेसबुकवरील प्रभावी प्रसारासाठी व्हिडियो हे खूप प्रभावी माध्यम आहे! चांगल्या गाण्याचा, चांगला व्हीडीओ लोक स्वत:हून इतरांबरोवर शेअर करतात! यूट्यूबवर तो कायस्वरुपी असल्याने, आपोआप तुमचं गाणं जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत पोहोचलं जातं! यूट्यूब वरील प्रमोटेड व्हिडियोज ही Paid सेवा वापरून तुम्ही तुमचा व्हिडियो जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत पोहोचवू शकता!
५. गूगल ऍडवर्डस ई सेवा वापरून जगभरातल्या गूगल द्वारे इटरनेटवर प्रभावीपणे मार्केटींग करता येते! याद्वारे तुमच्या अल्बमची जाहीरात गुगल सर्च रिझल्ट्समध्ये, जीमेल मध्ये आणि जवळपास जगातल्या ८०% वेबसाईटसवर दाखवता येते. जगातल्या कुठल्या भागात जाहीरात दाखवायची ही सोय तुमच्याकडे असते. जेणेकरून परदेशात किंवा भारतातल्या दिल्ली, बॅंग्लोर मैसूर अशा कुठल्याही भागातल्या मराठी रसिकांपर्यंत सहज पोहोचता येते!
६. फेसबुकवरही या प्रकारची जाहीरात करून, विशिष्ट फॅनपेजेसशी संलग्न असलेल्या, विशिष्ट वयोगटातल्या, विशिष्ट भागातल्या लोकांपर्यत आपण पोहोचू शकतो!
७. मानबिंदूने INS Accredited ऍड एजन्सीशी टाय अप केल्याने, कुठल्याही वर्तमानपत्रात अगदी कमी किमतीत जाहीरात छापली जाऊ शकते!
८. लवकरच मानबिंदूतर्फे कॉलरट्यून्सची सेवा आम्ही उपल्बध करून देत आहोत!
९. आपल्या अल्बमला फक्त लेबल मिळावे यासाठी जर तुम्ही कुठल्याही कंपनीकडे जात असाल, तर तुम्ही मानबिंदूच्या लेबलखालीही आपला अल्बम प्रकाशित करता येईल.
एकंदरीत पहाता मराठी अल्बम्सचं योग्य मार्केटींग करण्याचे अणि ऑनलाईन विक्रीतून उत्पन्न मिळवण्याचे अनेक मार्ग उपलब्ध आहेत, पण त्यासाठी बजेट असणं आवश्यक आहे आणि बजेटसाठी प्लॅनिंग असण अत्यावश्यक आहे! अगदी पहिल्या पायरीपासून! ते योग्य केल्यास पुढच्या ब-याच गोष्टी सहज शक्य होतात!
जाता जाता एक सांगायचय, लतादीदी आणि आशाताई अद्वितीय गायिका तर होत्याच, पण त्यावेळेस उपलब्ध असलेली सर्वोत्तम टेक्नॉलॉजी - रेडीओ चा वापर करून त्यांनी आपला आवाज जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत पोहोचवला म्हणूनच त्या यशस्वी आहेत आणि आज त्यांच्या कारकिर्दीकडे आदर्श म्हणून पाहिलं जातं. अगदी ताजं उदाहराण द्यायचं तर अमेरिकेतला सर्वात तरूण पॉपस्टार, १३ वर्षीय जस्टीन बाबर हा याने घरी बनवून व्हिडियोस सुरूवातीला युट्य़ूब वर टाकले आणि आपल्या कारकिर्दीची सुरूवात केली! आता त्याच्या व्यावसायिक पद्धतीने लॉंच केलेल्या या व्हिडिओचे एका वर्षात ५८ कोटीहून जास्त व्हूज आहेत!!! या दोन उदाहरणांवरून सगळ्यांनाच बरच काही शिकण्यासारखं आहे!
तुमच्या पुढील उपक्रमांसाठी तुम्हाला मानबिंदूतर्फे अनेक शुभेच्छा!
(अधिक महितीसाठी आमच्याशी इथे संपर्क साधावा)
